Bilgi

Sıcaklık ölçmeğe yarayan Alet. Yunanca «thermos», ı«ı ve «metron», ölçü'den.
Termometreler ince cam borudan yapılır. Borunun alt ucu şişkincedir,
buraya alkol ya da civa doldurulur. Üzerinde derece çizgileri bulunan
ince uzun kısmın içindeki hava boşaltılır, sonra ağzı kapatılır.
Böylece ısı arttığı zaman tüpün içindeki sıvı genleşir ve yavaş yavaş
yükselir.

CELCİUS DERECELERİ

İsveçli fizikçi Anders Celcius (1701-1744), termometrenin
derecelenmesinde «yüzlük» bir sistem önerdi; bugün birçok Avrupa
ülkesinde ve Türkiye'de bu sistem kullanılmaktadır. Celcius, önce
civalı termometre üzerinde iki nokta saptadı: buzun ergime noktasını 0,
kaynama noktasını 100 olarak işaretledi. Sonra 0 ile 100 arasını 99
eşit parçaya böldü; bunlara Celcius dereceleri dendi. Daha sonra yazıcı
termometre (sıcaklık değişimlerini otomatik olarak bir kâğıda kaydeder)
ile maksimumlu ve minimumlu termometre (belli bir zaman aralığında en
düşük ve en yüksek sıcaklıkları kaydeder) yapıldı.

CİVALI VE İSPİRTOLU TERMOMETRELER

Her zaman karşılaşılan sıcaklıkları ölçmek için yeterli olan civalı ve
ispirtolu termometrelerin ölçme alanı çok dar ve sınırlıdır. Daha düşük
sıcaklıkları ölçmek için tolüen ve pentan gibi değişik sıvılar
kullanılır. Yüksek sıcaklıklar gazlı termometrelerle ölçülür. Çok
incelik isteyen sıcaklık ölçümlerinde, laboratuvarlarda elektrik
dirençli termometreler ve termoelektrik termometreler kullanılır.

AZOTLU TERMOMETRE

Azotlu termometre ile l 600 dereceye kadar olan sıcaklıklar
ölçülebilir. Bunun üstündeki sıcaklıkları ölçmek için pirometrelerden
yararlanılır. Bu âletin, sıcaklığı ölçülecek cisme değmesine gerek
yoktur, yalnızca cismin ışımasını ölçmesi yeterlidir.

TERMOSTAT

Termostat, kapalı bir ortamda termometrenin verilerine dayanarak
sıcaklığı sabit tutan bir âlettir. Üzerinde, istenilen sıcaklığı elde
etmek için ayarlanabilen bir düğmesi vardır; bir ısıtma aygıtına
elektrikle bağlanan termostat,, aygıtın verdiği sıcaklığı arttırmağa ya
da azaltmağa yarar.

FAHRENHEİT'İN ESERİ

XVI. yy.da ısı, içi hava dolu bir balonla ölçülüyordu. Ancak atmosfer
basıncındaki değişiklikler nedeniyle bunun verdiği bilgi yanlış
oluyordu. XVII. yy.da Floransa'da ilk ispirtolu termometre yapıldı.
1721'de Alman fizikçisi Fahrenheit, civalı termometreyi gerçekleştirdi.
Bugün Anglo-Saksonların kullandığı termometre derecesi onun adını
taşır. Bu termometrede 32°F, buzun ergime noktasını; 212°F ise, suyun
kaynama noktasını gösterir.